Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΤΟ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟ ΣΙΤΗΡΕΣΙΟ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΖΩΩΝ
Της Λεμονιάς Καλαϊτζή
Τα ζώα για να μπορούν να συντηρούνται, να αναπτύσσονται, να αναπαράγονται, να αναπληρώνουν τους φθαρμένους ιστούς και να παράγουν προϊόντα, χρειάζονται απαραιτήτως θρεπτικά συστατικά και ενέργεια, τα οποία και προμηθεύονται από τις τροφές τους.
Το σύνολο των τροφών που χρειάζεται ένα ζώο για να καλύψει τις ανάγκες του σε θρεπτικά συστατικά και ενέργεια για ένα εικοσιτετράωρο ονομάζεται σιτηρέσιο.
Για να είναι πλήρες ένα σιτηρέσιο θα πρέπει να περιλαμβάνει απαραίτητα όλα τα θρεπτικά συστατικά, άλλα σε μικρότερες και άλλα σε μεγαλύτερες ποσότητες. Η απαραίτητη ποσότητα κάθε συστατικού καθορίζεται από διάφορους παράγοντες όπως είναι το είδος του ζώου, η ηλικία, η παραγωγική φάση και η φυσιολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται.
Η έλλειψη κάποιου θρεπτικού συστατικού επηρεάζει αρνητικά την παραγωγικότητα και δημιουργεί σοβάρα προβλήματα στην υγεία του ζώου.
Τα θρεπτικά συστατικά διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
- Δομικά συστατικά: Περιλαμβάνονται οι υδατάνθρακες, τα λίπη, οι πρωτεΐνες, το νερό και τα μακροστοιχεία. Είναι τα θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στη διάπλαση των ιστών του σώματος.
- Δυναμικά συστατικά: Περιλαμβάνονται τα ιχνοστοιχεία και οι βιταμίνες. Τα συστατικά αυτά περιέχονται στις ζωοτροφές και στο ζωικό σώμα σε πολύ μικρές ποσότητες, ενώ η φυσιολογική τους δράση χαρακτηρίζεται από δυναμική παρέμβαση στον κυτταρικό μεταβολισμό.
Βιταμίνες:
Οι βιταμίνες είναι οργανικές ενώσεις που είναι απαραίτητες σε μικρές ποσότητες για την φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού των ζώων.
Η δράση τους έγκειται στην ρύθμισητης μεταβολικής διαδικασίας και των ενεργειακών μετατροπών που συμβαίνουν στον οργανισμό.
Οι ποσοτικές ανάγκες του κάθε ζώου σε βιταμίνες έχουν να κάνουν με διάφορους παράγοντες όπως είναι το είδος του ζώου, η ηλικία του, η κατάστασή του (γαλακτοπαραγωγή, αναπαραγωγή κτλ), η παραγωγικότητά του, η σύνθεση του σιτηρεσίου του, οι αλληλεπιδράσεις ορισμένων βιταμινών μεταξύ τους, η θερμοκρασία, η υγρασία του περιβάλλοντος, γενετικοί/ στερητικοί/ νοσογόνοι παράγοντες.
Οι απαραίτητες βιταμίνες για τον οργανισμό προσλαμβάνονται με διάφορους τρόπους. Κάποιες βιταμίνες προσλαμβάνονται άμεσα από τις ζωοτροφές που καταναλώνουν τα ζώα. Κάποιες άλλες, συντίθενται από μικροοργανισμούς του πεπτικού σωλήνα, ενώ σε ορισμένα ζώα, υπό κατάλληλες συνθήκες, ορισμένες βιταμίνες συντίθενται σε συγκεκριμένους ιστούς.
Ωστόσο οι ποσότητες των βιταμινών που παράγονται, δεν είναι πάντοτε επαρκείς για να καλύψουν τις ανάγκες των ζώων. Επιπλέον, τα αντιβιοτικά και οι διάφοροι χημειοθεραπευτικοί παράγοτες επηρεάζουν τους μικροοργανισμούς του πεπτικού σωλήνα με αποτέλεσμα να μειώνουν την σύνθεση των βιταμινών από αυτούς. Κατά συνέπεια, τα ζώα καλύπτουν τις καθημερινές τους ανάγκες μέσω των συμπληρωμάτων που συνοδεύουν το καθημερινό τους σιτηρέσιο.
Η έλλειψη των βιταμινών έχει σαν αποτέλεσμα την διαταραχή του μεταβολισμού και την εκδήλωση διάφορων ασθενειών.
Οι βιταμίνες διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες:
- Υδατοδιαλυτές. Εδώ ανήκουν οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β και η βιταμίνη C. Οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες συμμετέχουν στην μεταφορά ενέργειας, και στον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών, που αποτελούν τις πρώτες ύλες των αντιδράσεων μεταβολισμού.
- Λιποδιαλυτές. Εδώ ανήκουν οι Βιταμίνες A,D,E και K. Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες αποτελούν βασικό τμήμα των βιολογικών μεμβρανών και παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της λειτουργικής ακεραιότητάς τους.
Ανόργανα στοιχεία:
Τα ανόργανα στοιχεία έχουν έναν συγκεκριμένο ρόλο στις φυσιολογικές λειτουργίες και στον μεταβολισμό των ζώων.
Συμβάλλουν στην δόμηση, την αύξηση ή και την συντήρηση διάφορων ιστών (οστά, δόντια κ.α) αλλά και στην παραγωγή ζωικών προϊόντων (γάλα, αυγά κ.α). Κατά περίπτωση, χρησιμεύουν ως ρυθμιστές βιοχημικών διεργασιών αλλά και συμμετέχουν στην σύνθεση άλλων ρυθμιστών ή βιοκαταλυτών.
Η έλλειψή τους προκαλεί ασθένειες στα ζώα, γνωστές σαν τροφοπενίες, που εξαφανίζονται όταν προσθέσουμε στο σιτηρέσιο το στοιχείο που βρίσκεται σε έλλειψη.
Τα ανόργανα στοιχεία διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
- Μακροστοιχεία. Περιλαμβάνουν το Ασβέστιο, το Φώσφορο, το Κάλιο, το Θείο, το Νάτριο, το Χλώριο και το Μαγνήσιο. Είναι απαραίτητα σε μεγάλες ποσότητες.
- Ιχνοστοιχεία. Περιλαμβάνουν τον Σίδηρο, το Σελήνιο, τον Ψευδάργυρο, τον Χαλκό, το Κοβάλτιο, το Χρώμιο, το Ιώδιο, το Μολυβδαίνιο, το Μαγγάνιο, το Φθόριο και το Νικέλιο. Είναι απαραίτητα σε μικρότερες ποσότητες.
* Η Λεμονιά Καλαϊτζή είναι Βιολόγος με Επαγγελματικό Μάστερ στο Μάρκετινγκ και Μάνατζμεντ του Κλάδου της Υγείας, Υπεύθυνη ΦΑΡΜΑ ΜΠΛΟΚ.
Το άρθρο της Λεμονιάς Καλαϊτζή, “Η χρησιμότητα των βιταμινών και των μετάλλων στο σιτηρέσιο των παραγωγικών ζώων” δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ζωοτεχνικά Νέα – τεύχος 4 – Ιανουάριος 2019. Μπορείτε να δείτε το άρθρο πατώντας εδώ.
